تعمیرات فرش

ممکن است تعیمرهای جزئی فرش از قبیل شیرازه دوزی،‌ ریشه بافی و عملیات مربوط به صاف کردن کناره های فرش را در صورت داشتن سلیقه و تجربه و حوصله در منزل انجام داد ولی رفوگری و رفع چروکیدگی فرش به هر کیفیت و مقدار، کاری است که تنها از عهده رفوگرهای متخصص بر می آید. این است که توصیه می شود به هنگامی که فرش های شما نیاز به تعمیرا ت کلی و رفو دارند آن ها را به مؤسسات و افراد با تجربه در این کار بساپرید به خصوص اگر آن ها، فرش های ابریشمی و عتیقه باشند.

وسایل و ابزار رفوگری و تعمیر کم و بیش همان هائی هستند که در بافت فرش به کار می روند مانند چاقوی بافت، قیچی و شانه آهنی به اضافه نخ و سوزن، انگشتانه، قاب کوچک چوبی، موم، انبر دست، کلاف های پشم و پنبه و ابریشم (بر حسب جنس فرش).

ریشه بافی

به طور معمول دربالا و پائین تمام قالی ها و قالیچه ها ریشه های فرش به چشم می خورند که در حقیقت همان قسمت های ابتدائی و انتهائی تارهای فرش هستند. طول این ریشه ها بسته به مراکز گوناگون فرش بافی از یکی دو سانتی متر تا پانزده متر تغییر می کند. ولی بهترین اندازه برای ریشه های فرش رقمی در حدود چهار سانتی متر می باشد ریشه های بلندتر از این مقدار گر چه ممکن است دکوراتیو و زیبا باشند ولی اغلب به یکدیگر گره خورده و گاه ممکن است پاشنه کفش ها درآن گیر نموده و یا اینکه بازیچه گربه های خانگی شوند.

در صورتی که ریشه های فرش از بین بروند می توان با الیاف مشابه با تارهای فرش ریشه های جدید ایجاد کرد و این کاری است که رفوگران به خوبی از عهده آن برمی آیند.

گلیم بافی

در قسمت های بالا و پائین بسیاری از دست بافته ها، باریکه ائی به عرض یکی دو سانتی متر با کمک نخ پود، مانند پارچه بافته می شوند که دراصطلاح به آن گلیم باف و یا سوف می گویند در معدودی از فرش ها به جای ریشه ها، باریکه های گلیم دیده می شوند که به آن ها ریشه بسته می گویند که به آسانی می توان باز نموده و به صورت ریشه نمایان ساخت.

گلیم بافن ها مانند ریشه ها به عنوان یک قسمت محافظ برای فرش تلقی می شوند. بدین ترتیب که هرگاه آسیبی به این قسمت برسد رفته رفته قطعه آسیب دیده پیشرفت نموده تا اینکه به جسم اصلی فرش می رسد و در نتیجه باعث آن می شود که گره ها به تدریج ناپدیده شده و فرش ارزش های خود را از دست بدهد.

درصورتی که تار و پودهای این قسمت سائیده شد و یا از بین رفت باید بدون فوت وقت آن ها را جدا کرده و با نخ های محکم بخیه های معمولی و یا زیگزاگ مانند به قسمت فرسوده زد تا بدین طریق از متلاشی شدن فرش جلوگیری شود.

شیرازه دوزی

از آن جائی که لبه های جانبی مانند قسمت های بالاو پائین فرش بیشتر در معرض سائیده شدن و استهلاک قرار دارند لذا هنگام بافت فرش چند تار جانبی قسمت های راست وچپ فرشینه را با استفاده از نخ های پود که از لابلای تارها گذرنیده شده اند به یکدیگر می تابانند و این عمل را به تدریج تا خاتمه بافت فرش ادامه می دهند.

 در صورتی که ای لبه های جانبی با مروز زمان سائیده شدند تنها با دوخت و با تابانیدن یک رشته از کلاف نخی جداگانه، متناسب با رنگ و نوع قالی به دور تارهای جانبی عمل ترمیم و استحکام بخشیدن به لبه های فرشینه را انجام می دهند. به این عمل در اصطلاح شیرازه دوزی می گویند که در طول حیات فرش ممکن است چندین بار تکرار شود بی آنکه ارزش تجارتی آن کاهش یابد.

رفع پیچیدگی کناره های فرش

گاهی اوقات کناره های جانبی برخی از فرش های پرکار و چند پوده مانند فرش های ساروق، بیجار، کاشان، اصفهان، قم و تبریز پیچیده شده و لوله می شود و این حالتی است که به ندرت در فرش های با بافت شل و یک پوده اتفاق می افتد. در صورتی که پود هائی را که به دور تارهای جانبی می پیچانند محکم کشیده و یاسفت کرده و یا رج های گره ها را محکم شانه کرده باشند این کیفیت بروز می کند و عوامل دیگر در بروز این حالت ممکن است به علت تابیده شده بش از حد پودها و یا تراکم زیاد چِلّه ها در کناره های فرش باشد.

برای رفع لوله شدن کناره های جانبی فرش از طریقه ای راحت و عملی که انجام آن در منزل با کمی صبر و حوصله میسر است نام می بریم و آن این است که نوارهائی به عرض تقریبی چهار سانتی متر ازلینولئوم و یا جنس مشابه آن را انتخاب نموده و در حاشیه پشت فرش و در قسمت های لوله شده با نخ و سوزن مناسب به صورت زگزاگ می دوزند.

باید توجه داشت که هیچ گاه نباید برای رفع لوله شدن، کناره های فرش را با چسب، موم و یا میخ به کف اطاق، پارکت و موکت زیر فرش چسبانیده و یا میخکوب کرد. چه بعد از مدتی چسب خشک شده و فرش از کف اطاق جدا می شود. در حالی که به فرش آسیب فراوان رسیده و یا این که میخ های کوبیده شده در جسم فرش آن را پاره نموده و به ارزش آن لطمه زده است.

گر چه اطو کشیده کناره های لوله شده با استفاده از پارچه مرطوب راه حلی است تا حدودی عملی و گاهی نیز به کار می رود ولی باید توجه داشت که اطوی بسیار گرم به الیاف فرش آسیب رسانیده و آن را خراب و پوسیده می کند.

رفوگری

درصورتی که تار و پود و پرز فرش به دلیل بید خوردگی و یا آتش سیگار و یا در اثر اصطحکاک از بین رفته و در نتیجه در فرش سوارخ و یا پارگی ایجاد شده باشد می توان آن را رفو نمود.به گونه ای که فرش مانند حالت قبلی خود به نظر رسد ولی این عملی است که انجام آن فقط از رفوگر بر می آید.

همان طور که در پیش اشاره شد قبل از رفوگری باید فرش را شستشو نمود ضرورت انجام این عمل به دلیل آن است که اولاً رنگ های الیاف و پرزهای فرش و میزان پوسیدگی بیشتر مشخص شود. ثانیاً اینکه رعایت بهداشت رفوگر این امر را اجتناب ناپذیر می نماید.

قبل از رفوگری باقی مانده گره های صدمه خورده را از روی شبکه تار و وپود فرش به وسیله سوزن و درفش جدا می کنند. سپس در صورتی که قسمت آسیب دیده بزرگ شود آن را در داخل یک قاب چوبی که به منزله دار فرش است محصور نموده ابتدا عملیات تارکشی را در این ناحیه انجام می دهند و آن گاه عمل گره زنی را شروع نموده و طبقه پرز جدیدی را با الهام از قسمت های مشابه در فرش به وجود می آورند.

به هنگام رفوگر باید به نوع گره ها نیز توجه نمود به این معنی که فرشی که با گره ترکی بافته شده است گره های قسمت مورد نظر برای رفو، به اجبار باید از نوع گره فارسی باشد.هم چنین باید سایر مشخصات بافت از قبیل تعداد نخ های پود به کار رفته و غیره را مورد توجه قرار دارد.

بعد از خاتمه گره زنی سر پرزها را به وسیله یک قیچی سر برگشته به بلندی سایر پرزهای فرش قیچی کرده و آن گاه به پشت فرش در این قسمت باید اطوی گرم کشید تاگره ها به طور کامل در جای خود قرار گیرند.

هرگاه محلی که باید رفو شود کوچک باشد می توان با الهام از نقشه قمست های قرینه در فرش، رفوی آن را انجام داد. ولی اگر قسمت صدمه خورده بزرگ شد باید ابتدا نقشه آن را ترسیم و سپس عملیات رفوگری را انجام داد.

در هنگام رفوگری باید دقت نمود که الیاف به کار رفته به طور دقیق همرنگ و هم جنس پرز فرش باشند.

گاهی رفوگرها قمست های رنگ آمیزی می نمایند ولی باید بدانیم که پس از چندی الیاف رنگ شده سائیده شده و دوباره قسمت های رنگ ورو رفته قبلی هویدا می شوند.

رفع سرکجی (سَره داشتن)

برخی از مواقع فرش های پائین آمده از دار به علت شل و سفت بودن چله ها در دو طرف دار و یا عدم کوبیدن منظم گره ها کج از کار در می آیند و یا کناره های آن جمع شده می گردند. دلایل مهم دیگری که در بروز این کیفیت نامطلوب مؤثرند عبارتند از بی توجهی بافنده در تعمیر نمره نخ های مورد مصرف – پاره کردن بر روی آن ها زحمت طاقت فرسای خود را در پایان کار با ارائه فرشینه ای کج و کوله به هدر می دهد.

 رفع این عیب ها هنگام بافت با رعایت اصول فنی از جمله متعادل ساختن کشش چله ها بر روی دار امکان پذیر است و در صورتی که فرش به صورت سر کج نیز از دار پائین کشیده شود با سپردن آن به کارگران متخصص و عملیات دارکشی، کیفیت کج بودن را می توان تا حدودی اصلاح کرد.

رفع چروکیدگی فرش

گاهی اوقات تار و پود پشمی برخی از فرش های ایلیاتی در اثر مررو زمان کش آمده و در نتیجه قسمت این فرش ها چروکیده می شود. این عارضه ممکن است به سبب تابیدن غیر یکنواخت پشم نیز بروز نماید.

با کمال تأسف برای این قبیل فرش ها راه چاره اساسی وجود ندارد. تنها توصیه می شود در صورت بروز اولین آثار چروک خوردگی ترتیبی داده شود که قسمت های چروک خورده کمتر در معرض پاخوردگی قرار گیرند. اگر فسمت چروک خورده در میانه فرش باشد شاید بتوان به کمک قید و دستگاه های مخصوص شبکه تار و پود فرش را کشید و تا اندازه ای آن راصاف کرد.

 در صورتی که چین و چروک فرش زیاد باشد می توان ناحیه چروک خورده را عوض کرده وبه جای آن قسمت جدیدی بافت البته در صورتی که ارزش تجارتی فرش اجازه پر دردسرو هزینه زیاد آن را بدهد

فرش ابریشم مراغه

فرش با تنوع طراحی و الهامات الهی در تار پود نخ های قطور و نازک زبان ندارد اماحرف می زند ریشه ندارد رشد کند اما باغ زیبایی است که گل های آن بدون آب هیچوقت پژمرده نمی شود و غنچه گلها و شاخه برگها در طول مدت سالیان پوسیده نمی شود ..الیافی گسترده بر زمین که دست آفریده های پر نقش و نگار ایرانی است ره آورد زندگی پر تلاش زنان و مردانی می باشد که با شوریدگی نگاره گرها، گرمی رنگ دل های پاک ممزوج شده است.این آفریده خواب دار گره خورده که قالی ایران نام دارد زیراندازی است که تار و پود آن نوازش دست های مردان و زنانی را دیده که بی شک زیبایی هنر آن ها را در فرش های دست باف مراغه می توان دید که دست زندگی بر آن نقش بسته است. فرش و قالیبافی مهم ترین هنر رایج در مراغه است که از شهرت ملی و آوازه جهانی برخوردار است. فرش مراغه همواره قافله سالار قالی ایران و پرچم دار ذوق و قریحه در جهان می باشد و هم اکنون بسیاری از نمونه فرش های این منطقه در موزه کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شده است.

فرش با تنوع طراحی و الهامات الهی در تار پود نخ های قطور و نازک زبان ندارد اماحرف می زند ریشه ندارد رشد کند اما باغ زیبایی است که گل های آن بدون آب هیچوقت پژمرده نمی شود و غنچه گلها و شاخه برگها در طول مدت سالیان پوسیده نمی شود ..الیافی گسترده بر زمین که دست آفریده های پر نقش و نگار ایرانی است ره آورد زندگی پر تلاش زنان و مردانی می باشد که با شوریدگی نگاره گرها، گرمی رنگ دل های پاک ممزوج شده است.این آفریده خواب دار گره خورده که قالی ایران نام دارد زیراندازی است که تار و پود آن نوازش دست های مردان و زنانی را دیده که بی شک زیبایی هنر آن ها را در فرش های دست باف مراغه می توان دید که دست زندگی بر آن نقش بسته است. فرش و قالیبافی مهم ترین هنر رایج در مراغه است که از شهرت ملی و آوازه جهانی برخوردار است. فرش مراغه همواره قافله سالار قالی ایران و پرچم دار ذوق و قریحه در جهان می باشد و هم اکنون بسیاری از نمونه فرش های این منطقه در موزه کشورهای مختلف به نمایش گذاشته شده است. صنعت قالی بافی در مراغه اغلب به صورت کارگاهی در مناطق شهری و تک بافی در روستاها رواج دارد، تنوع فرش و خلاقیت در زمینه طرح و نقش از ویژگی های شاخص فرش های دست باف مراغه است، ثبت انواع طرح های متفاوت به صورت ذهنی و قلمی با حضور استادان و طراحان چیره دست مهم ترین شاخصه حضور هنر و صنعت و وجود قابلیت های موجود در مراغه است.شیوه بافت قالی در مراغه به صورت « ترکی بافت» و استفاده از پشم و ابریشم بوده و عمدتا به صورت فرش های زیرانداز و ابریشمی صادراتی در اندازه های متفاوت و نقشه های متنوع می باشد. تابلوفرش های بسیار زیبا و نفیس با طرح هایی از آیات قرآنی، مینیاتورهای ایرانی و تصاویری از طبیعت و چهره های افراد مختلف ( چهره بافی) است که ظرافت و دقت تابلو فرش های بافته شده در حدی است که تشخیص آن ها از عکس و پوستر به سختی امکان پذیر می باشد.نکته قابل ذکر در بافت تابلوفرش های هنری این است که بیشتر هنرمندان تابلوباف برای دستیابی به طیف های مختلف رنگی، پشم موردنیاز را خودشان رنگرزی می کنند و مهم ترین مرحله در بافت تابلو فرش، اجرای موفق همین مرحله است که باعث می شود ساخت و بافت قالی های حجمی که از توانایی ها و خلاقیت های هنرمندان قالی باف مراغه است در دنیا بی رقیب بماند.از زیبایی فرش ابریشم که بگذریم فرش ابریشم یکی از صادرات مهم کشور بشمار میرود مراغه دارای رتبه دوم در تولید آن میباشد ولی متاسفانه غالب این تولیدات به اسم فرش تبریز یا قم صادر میشود.وسود آن را تاجران خورده وبافندگان به زور روزگار خودرا با نان وپنیر( اگر آن هم باشد) سپری میکنند

 

و مهم ترین مرحله در بافت تابلو فرش، اجرای موفق همین مرحله است که باعث می شود ساخت و بافت قالی های حجمی که از توانایی ها و خلاقیت های هنرمندان قالی باف مراغه است در دنیا بی رقیب بماند.از زیبایی فرش ابریشم که بگذریم فرش ابریشم یکی از صادرات مهم کشور بشمار میرود مراغه دارای رتبه دوم در تولید آن میباشد ولی متاسفانه غالب این تولیدات به اسم فرش تبریز یا قم صادر میشود.وسود آن را تاجران خورده وبافندگان به زور روزگار خودرا با نان وپنیر( اگر آن هم باشد) سپری میکنند